цэнтральнае месца ў камедыi займае вобраз гарлахвацкага. гэта двурушнiк, дымагог, авантурыст, самазванец у навуцы, якi iмкнецца выкарастаць службовае становiшча у сваiх шкодных мэтах. абапiраючыся на паслугi пляткара i падхалiма зёлкiна, карыстаючыся баязлiвастью тулягi, шчырасцю i даверлiвасцю чарнауса, гарлахвацкi iмкнецца пралезцi щ вучоныя. для гэтага ён хоча стварыць у iнстытуце атмасферу падазронасцi i недаверу. гэтым ён iмкнецца нанесцi шкоду дзяржаве, народнай гаспадарцы. гарлахвацкi выкарыстоувае разнастайныя сродкi i прыёмы, каб дасягнуць свайго. шантаж i паклеп, начальнiцкi вокрык. на яго думку гэтым можна прымусiць тулягу i нават самаго чарнавуса працаваць на яго: «хрыбецiкi щ iх моцныя, галовы разумныя, няхай стараюцца, калi хочуць на свеце жыць». характар гарлахвацкага у п’есе падаецца сатырычна; характарызуючы яго, кандрат крапiва выкарыстоўвае разнастайныя прыёмы. пачынаецца п’еса размовай прыбiральшчыцы цёткi кацi i дворнiка нiчыпара, якiя гавораць пра змены, што адбылiся са з’яўленнем гарлахвацкага. асаблiва ярка праяуляецца яго характар, калi ён шальмуе i запалохвае тулягу, прымушаючы таго напiсаць навуковую працу. аб’ект даследавання гэтага вучонага, «свiнячы мамант», надзвычай здала асацыiруецца з унутранымi якасцямi самаго даследчыка. як шарлатан гарлахвацкі поўнасцю раскрываецца ў заключнай часцы трэцяга акта. у вобразе навуковага зёлкiна паказаны яркi тып пляткара i падхалiма. зёлкiн як вучоны амаль нiчым не адрознiваецца ад свайго шэфа, а таму i стараецца дагаджаць начальству, падхалiмнiчаючы, каб утрымаць сваё месца. разумеючы хiсткасць свайго становiшча, зёлкін пачынае плясцi iнтрыгi, паклёпнiчаць на сумленных людзей. крапiва падкрэслiвае адну знешнюю асаблiвасць зёлкіна, якая паказвае яго ўнутраную сутнасць. зёлкін ходзiць амаль нячутка, як кот, што падкрадваецца да сваёй ахвяры. здаецца, што ўвесь ён — гэта натапыранае вуха, якое да ўсяго прыслухоўваецца. убачыўшы чалавека ў форме нквд, якi выходзiў з кабiнета гарлахвацкага, пачуўшы назву толькi вулiцы, зёлкін фабрыкуе новую плётку чарнавуса, хаця разумее дзiкасць свайго рашэння. невуцтва зёлкіна, яго бессаромнае падхалiмства выразней за усе праяўляецца ў сцэне пасяджэння вучонага савета, на якiм гарлахвацкі абараняе «сваю» навуковую працу. як i гарлахвацкі, зёлкін не разумее, што гэты даклад — пародыя на навуковую працу. ён кiнууся на ўсе лады хваліць свайго начальнiка. але варта было зёлкіну зразумець, што ў гэтым дакладзе няма нiчога навуковага i напiсаны ён не гарлахвацкім, а тулягам, як тут жа ён гаворыць адваротнае: «я так i думаў! каб вы, аляксандр пятровiч, напiсалi такую бязгуздзiцу». у вобразе зёлкiна драматург не толькi закляймiў пляткарства i падхалiмства, але i наглядна паказаў небяспечнасць i шкоднасць такiх зёлкiных, бяздоказныя абвiнавачваннi якiх былi самымi моцнымi аргументамi у свой час для рэпрэсii сумленных людзей.
