в а д з я н і к
паводле старадаўніх павер’яў беларусаў вадзянік – уладар вадаёмаў, жывых істотаў у іх.
вадзяніка звычайна ўяўлялі ў выглядзе старога з зялёнай барадой, доўгімі валасамі, расплывістым тварам, укрытага водарасцямі і цінай. лічылі, што вадзянік жыве ў вірах рэк, асабліва каля млыноў, на дне азёр, крыніц, глыбокіх кадлодзежаў. яму прыпісвалі рух і памутненне вады, пару над ёй, разлівы рэк, псаванне ўных прылад, разбурэнне плацін, гібельлюдзей і жывёл у вадзе.
у цыкле “у зачарованым царстве” знаходзім адзін верш, прысвечаны воднаму ўладару
(верш “ вадзянік ”):
сівавусы, згорблены, я залёг між цінай
і і грэюся – сплю на дне ракі.
твар травой аблутана, быццам павуцінай,
за сыпаюць грудзі мне жоўтыя пяскі.
над вадой ля берага ціха спіць асока,
ды лаза зялёная жаліцца-шуміць,
хвалі ціха коцяцца і бягуць далёка,-
і усё навокала сном адвечным спіць. (14)
вадзянік – стары, сівы, згорблены, ляжыць на дне ракі, увесь аблытаны цінай і засыпаны пяскамі. старасць на дазваляе яму падняцца, агледзіць свае ўладанні і ён прытаіўся на самым днішчы. нямоглы, здаецца, ён баіцца ўсякага шуму ці з’явы, што могуць парушыць яго шматгадовы пакой. ён нікога няздольны пакрыўдзіць.
вельмі падобны вобраз вадзяніка малюе м.багдановіч у вершы “асенняй ночай”, што не ўвайшоў у нізку “ у зачарованым царстве”:
…спакойна мне тут пад вадою:
залёг я ля млына на дне;
апруся ля кола рукою,-
млын казку старую пачне.
кругі завіруецца жорнаў,
трасецца хадырна сцяна;
а думы – як колас без зёрнаў,-
усё мяне цягне да сна.
беспамятна колы піхаю;
хілюся да дна галавой –
і ўжо я драмлю, засыпаю
пад шум непагоды глухой. (15)
вадзяніку ўтульна адпачываць пад вадой ля млына, што ўкалыхвае яго сваёй адвечнай песняй і стары кладзе галаву на мяккае дно і засынае. у яго няма клопатаў. ён не здзяйсняе ні дрэнных, ні добрых учынкаў. адзінае яго справа – спаць пад млынам.
такім чынам, у вершах м.багдановіча паўстае вобраз старога, нямоглага вадзяніка, няздольнага кіраваць сваім царствам.
