Якуб колас сутыкае свайго героя з рознымi людзьмi, ставiць у розныя сiтуацыi, раскрываючы яго характар, духоўны свет, маральную высакароднасць.
ужо на першых старонках трылогii чытаем пра спрэчку лабановiча з хатовiцкiм папом кiрылам аб тым, як трэба глядзець на мужыка. на думку папа, мужык з'яўяецца нiзшай iстотай, якая сама вiнавата ў сваiм цяжкiм жыццi. андрэй лабановiч катэгарычна не згаджаецца з гэтым. для яго мужык – гэта чалавек працы. у сваёй цёмнасцi, забiтасцi i адсталасцi народ не вiнаваты. такiм яго зрабiў несправядлiвы царскi рэжым. i таму лабановiч горача бярэцца за пашырэнне асветы не толькi сярод дзяцей, але i дарослых. сцiплы, сумленны i патрабавальны да сябе, лабановiч надзвычай прынцыповы ў адносiнах да панямонскiх iнтэлiгентаў, якiя здрадзiлi сваёй справе, сталi духоўна беднымi, загразлi ў цiне мяшчанства, абывацельшчыны, карцёжных гульняў, п'яняк.
бачачы амаральнасць панямонскай iнтэлiгенцыi, несправядлiвасць уладу ў адносiнах да сялян, лабановiч часта задумваўся над складанымi праблемамi жыцця, ставiў перад сабой спрадвечныя фiласоўскiя пытаннi: «што такое жыццё? у чым сэнс чалавечага жыцця? у чым прызнанне асобы як грамадскай адзiнкi? » пасля знаёмства з нелегальнай лiтаратурай, гутарак з вольгай андросавай i галубовiчам усе падзеi сталi ўяўляцца лабановiчу ў новым святле. герой адчуў вялiкую радасць, што спазнаў тую праўду, якой жыў народ i за якую гiнулi ў астрогах i на катаргах лепшыя яго сыны. ён выходзiць на шлях актыўнай рэвалюцыйнай барацьбы, паступова наблiжаецца да сваёй мэты - «намацаць галiнамi сонца».
адданы справе, сумленны, лабановiч гатовы пайсцi на самаахвярнасць дзеля справы, за якую змагаецца народ. самаахвярнасць - таксама важная рыса характару, па якой можна меркаваць аб маральных якасцях лабановiча.
лабановiч - чалавек вялiкага iнтэлекту, здольны радавацца i хвалявацца, адчуваць хараство роднай прыроды. любоў да прыроды - адна з самых адметных рыс у яго характары. лабановiч, як i працоўны чалавек, куды глыбей успрымае хараство прыроды, чым розныя прадстаўнiкi мясцовых улад i iх прыслужнiкi, якiя на прыроду глядзяць, як на сродак узбагачэння.
складаны шлях прайшоў герой трылогii якуба коласа. часамi ён памыляўся, але нiколi не iшоў на кампрамiс са сваiм сумленнем. лабановiч быў мужным i непахiсным у час суровых выпрабаванняў, з якiх ён выйшаў з адзiнай думкай: «чалавек павiнен жыць для дабра, ён павiнен быць карысным людзям».
цяжкай была доля народнага настаунiка ў дарэвалюцыйны час. якуб колас ведаў гэта са свайго вопыту. не ўсе настаўнiкi маглi вынесцi гэтыя цяжкiя выпрабаваннi лёсу. некаторыя з iх цалавалi папоўскiя рукi, кланялiся станавому прыставу. такiм чынам яны куплялi адносны спакой i бестурботнае iснаванне. але за гэта яны плацiлi вялiкую цану - страту чалавечай годнасцi. лепшыя, найбольш перадавыя выбiралi сабе iншы шлях. быў ён цяжкi, але быў ён слаўны. на яго з самага пачатку працы ў школе ўступiў андрэй лабановiч.
мы знаемiмся з iм, калi ён размаўляе са школьнай старожкай, i развiтваемся, калi ён выходзiць на волю з турмы. многа за гэты час падзей адбылося ў грамадстве, шмат перажыў лабановiч асабiстага гора. усё гэта рабiла ўплыў на яго натуру, акрэслiвала погляды, гартавала волю, узбагачала вопыт. лабановiч - настаўнiк, i праца ў школе спачатку робiцца амаль галоўным яго клопатам. ён прыязджае ў цельшына, поўны радасных надзей, асветай прынесцi карысць народу. але жыцце вучыць, што надзеi яго былi марнымi. на кроку яму чыняць перашкоду начальства, яго з адной школы ў другую, за iм сочаць. увесь час у свядомасцi лабановiча iдзе вялiкая духоўная работа. перад iм узнiкаюць пытаннi, якiя патрабуюць ад яго адказу. жыцце штодзень ставiць перад лабановiчам складаныя праблемы.
лабановiч пакахаў ядвiгу. але жыцце такое жорсткае, што раскiдала iх па свеце. для чаго чалавек жыве на свеце? адказ на гэта пытанне толькi адзiн: для таго каб чалавек здабыў шчасце. лабановiч праходзiць складаны шлях, часам збiваецца, часам прымае неправiльныя рашэннi. галоўнае - лiчыць ён, каб не трацiць сваiх памылак. на шляху лабановiча не раз паўстаюць перашкоды. ён пераадольвае iх, хоць i з вялiкай тратай душэўных сiл. лабановiч не проста iснуе. ён жыве актыным жыццем, робiць усё, што можа, на што ён здольны, каб яно паляпшала, рабiлася вартым чалавека, прыносiла яму радась. пасля доўгiх блуканняў лабановiч уступае на шлях актыўнай барацьбы з царызмам. падпольная брашура, некiм падкiнутая, гутаркi з настаўнiцай вольгай андрэеўнай, сустрэча з падпольшчыкамi робяць пераварот у душы лабановiча. лабановiч пачынае ў, як трэба змага
