мӗн-ши вӑл вӑрçӑ? кирлӗ-ши пире вӑл? вӑрçӑ… çак сӑмаха çыртӑм та чӗре ыратса кайрӗ. хальхи вӑхӑтри çамрӑксен тӑван çӗршывӑн аслӑ вӑрçи çинчен каласа панӑ тӑрӑх çеç пӗлеççӗ. анчах аслӑ ӑрӑвӑн чӗрине вӑл – тӳрленмен суран пек ыраттарать. çак вӑрçӑра пулас профессие илес, вӑрӑм та телейлӗ кун-çула кӗтсе илес ӗмӗтсем татӑлнӑ. çак вӑхӑтра юлашки тӗлпулу, юлашки хут алӑ пани, юлашки хут çывӑх çын пӑхни… вӑрçӑ… кӗленче катӑкӗ пек пирӗн халӑхӑн чӗрине кӗрсе ларчӗ. хӗвел çутине тӗтӗмпе капларӗ. тӳсейми ырату паттӑрла вилӗсенчен кӳчӗ. мӗн чухлӗ юн тӑкнӑ! мӗн чухлӗ куççуль тӑкнӑ! тӑван çӗр пушарпа хупланнӑ; курӑксем сывлӑмпа макӑрнӑ, хура йывӑçсем тӗшӗрӗлсе аннӑ, пин-пин саспа тискер ырату таврана çӗмӗрнӗ. çак тивӗçсӗрлӗхе хирӗç чӑн паттӑрсем тӑнӑ. вӗсем телейӗ нихӑçан та вӑрçӑ пулманнинче, мирлӗ пурӑннинче. çакӑшӑн вӗсем кӗрешнӗ, аманнӑ, çак шухӑшпа вилнӗ.
петӗр хусанкайӑн «таня» ятлӑ хайлавӗ асран тухмасть. тăван çĕршыв чысĕшĕн пуçна ан шелле, тенӗ ваттисем сӑмахӗнчи пек çамрӑк партизанка зоя, çав тери тӑван çӗре юратса, хӑйӗн пуçне паттӑрла хунӑ. тыткӑна лексен хаяр тӑшмансене парӑнман, хӑйӗн юлташ-партизансене сутман. нимӗç фашисчӗсем тӳсме çук муриклесен те шӑлне çыртнӑ, чӑтнӑ. чӑн пулнӑ ӗçсем çинчен хусанкай çырни питӗрех те чуна хускатать. пӗр енчен куççуль тухать, зоя космодемьянскаяна шеллесе, тепӗр енчен тивӗçлипе унӑн хастарлӑхӗпе мӑнаçланан.
пӗлтӗр шкулта эпир тăван урокĕнче куçма турхан çырнă "пулеметчик иван смирнов" ятлă хайлава вуласа тухрăмăр. смирнов пирки автор çапла çырать: "…унăн кашни сăмахĕ, кашни утăмĕ çак этем çав тери тỹрĕ кăмăллă пулни çинчен калать. мĕн тери лайăх çын, мĕн тери лайăх командир", - тенĕ боецсем. ун хыççăн таçта та кайма хатĕр тăнă салтаксем. "мĕнле çамрăк, мĕн тери тирпейлĕ, хăйне тытма пĕлекен çын", - тенĕ командирсем. ăна кирек мĕнле ĕç шанма та иккĕленмен. паттăр ятне тивĕç иван смирнов пулеметчик чӑн та çĕнĕ сĕнтĕр ялӗнче чӑваш республикинче çуралса ӳснӗ. пин те тӑхӑр çӗр хӗрӗхмӗш çулта иван васильевича çара илнĕ. кĕçех иккĕмĕш тĕнче вăрçи пуçланнă. вăрçă хирĕнче чӑваш пулемётчикӗ паттăрла кĕрешнĕ, хĕрỹ çапăçура пĕччен юлсан та тăшман çине вут тăкнă. «чарăнми перекен пулемет нимĕç танкĕ ун çине кĕрсе кайсан çеç шăпланать, танк айĕнче çамрăк каччăн чĕри те тапма чарăнать».
манӑн аслӑ кукаçей дмитриев поликарп алексеевич та вӑрçӑра пулнӑ, аманса килнӗ. аслӑ кукаçей пин те тӑхӑр çӗр хӗрӗх виççӗмӗш çултан тӑван çӗршывӑн аслӑ вӑрçинче фашист нимӗçӗсем хирӗç çапӑçнӑ. вӑл украина фрончӗнче паттӑрла ровна хулине хӳтеленӗ чух аманнӑ. кукаçей каланӑ тӑрӑх, унӑн ашшӗ вӑрçӑ çинчен пит калаçма юратман. тӑшман ирлӗхленнине, аçтахалӑхланнине аса илесси килмен тӗр унӑн. «нуша, асар-писер ырату, хуйхӑ, кичем никамӑн та курмалла ан пултӑр»,- аслӑ кукаçей сӑмахӗсене ялан калать мана атте.
çавсене евӗр, тӑван çӗршывӑн паттӑр хӗрӗсемпе ывӑлӗсене паянхи мирлӗ вӑхӑтшӑн пуç таймалла. эпир вӗсене тивӗçлӗ пулмалла. паянхи кун та, тӑван çӗршывӑн аслӑ вӑрçи хыççӑн çитмӗл икӗ çул иртнӗ пулсан та, çӗнтерӳ куне çу уйӑхӗн тӑххӑрмӗшӗнче уявлатпӑр. шкулӗпе çултан-çул çак чаплӑ кун сыввисене тата çӗре кӗнӗ вӑрçӑ паттӑрсене асӑнса, чысласа «никама та манман, нимӗн те манӑнмӗ» обелиск патӗнче пуçтарӑнатпӑр, сӑмах калатпӑр, сӑвӑ-юрӑ шӑрантаратпӑр. таврари тӑватӑ ялтан вӑрçӑра пулнӑ пӗр çын та юлман, ватӑлса вилнӗ, çапах та вӗсен ячӗсен паянхи кунчен обелиск çинче çеç мар, кашнин чӗринче пичетленсе юлнӑ. малалла та хӑйсен ячӗсем асран кайсан та вӗсен ӗçне нихӑçан та манас çук.
вӑрçӑ темиçе ӑрӑва мирлӗ пунӑçа хаклама вӗрентнӗ, анчах халиччен те, е пӗр çӗрте е тепӗр çӗрте бомба çурӑлнӑ сас илтӗнет, çынсем вилеççӗ. паянхи вӑрçа куçа курӑнман тӑшман йӗртсе пырать, çавӑнпа та вӑл хӑрушӑрах. ку тӑшман – терроризм. вӑрçӑра çынсем пӗлеççӗ ӑçта хӑйӗннисем, ӑçта тӑшмансем. халӗ ӗнтӗ террористсем намӑсла мирлӗ çынсем çине сисмен, кӗтмен çӗртен тапӑнаççӗ. пирӗн тӗп тӗллев мӗнпур тӗнчери хӑрушлӑха хирӗç ушкӑнпа тӑрас пулать.
çынсен ӑнланмалла: вӑрçӑпа вӗсем имшер тӑнӑçлӑха аркатма пултараççӗ! кирек мӗнле ыйтӑва та мирлӗ сӳтсе ярса пулать. тӳссе, чӑтса ирттерес пулать, вара мӗн пур тавлашура çапӑçусӑрах килӗшӳ тупса пулӗ. анчах тӗнчере ырӑ та, усал та пур, çавӑнпа вӑрçӑсем тата пулма пултараççӗ. пур çынсем те ырлӑх енне тӑмалла, мӗншӗн тесен эпир пӗрле чух вӑйлӑрах, хастарлӑрах тата тӳсӗмлӗрех. çынсем çакна ӑнланиччен çӗнтерӳ пулмӗ. эпир пурте çут çанталӑкӑн ачисем, çвӑнпа ӑна хӳтелес, пулать, унсӑрӑн пирӗн планета пӗтме пултарать. ветерансене чыслас пулать, мӗншӗн тесен вӗсем пирӗн çӗр çинче тӑнӑçлӑхпа килӗшӳшӗн хӑйсене шеллемен, мӗн пур вӑйне, пунӑçне панӑ, пуçне хунӑ.
