Объяснение:
Мақаламды мына бір ғибратты оқиғадан бастауды жөн көріп отырмын.
Бірде мұсылмандар әміршісі болған Хазірет Әли құрма бақшасында кешке дейін жұмыс істеп, кешкісін түйесіне бір қап жеміс теңдеген күйі үйіне қайтты. Түйенің тізгіні көмекшісі Қамбардың қолында, ал өзі болса алда келе жатты. Мәдинаға кіре-берісте жол шетінен бір дауыс естілді. «Алла разылығы үшін» деп өткен-кеткенге алақан жайған қайыршының күйі аянышты-ақ еді.
Дәл осы сәт Әли мен түйе жетектеп келе жатқан Қамбардың арасында мынадай бір әңгіме өрбіді.
– Әй, Қамбар! Мына байғұс не сұрап тұр?
– Құрма сұрап тұр.
– Берсеңші, ендеше!
– Құрма қапта ғой…
– Қабымен бер, ендеше!
– Қап түйенің үстінде ғой..
– Түйесімен бер, ендеше!
Әлидің айтқанын бұлжытпай орындаған Қамбар: «Түйенің тізгіні менің қолымда деуге қорықтым, – дейді, – Әйтпесе, мені де қоса ойланбастан әлгі қайыршыға беріп жіберетін бе еді…».
Міне, өзгелер үшін өмір сүру дегеніміз осы. Иә, Ислам қандай дін? Ислам дінінің рухани және этикалық құндылықтары не нәрсеге негізделген? Ғұлама ғалымдар бұл сұраққа қысқаша былай деп жауап береді.
Бірінші: Иман (Аллаға, Оның періштелеріне, кітаптарына, пайғамбарларына, ақырет күніне, тағдырға, жақсылық пен жамандық бір Алладан екеніне шынайы түрде сену).
Екінші: Салиқалы амал (иман келтірген соң Хақ Тағала біздерден талап еткен ғибадат пен іс-әрекеттерді ықыласпен, ізгі ниетпен орындау).
Міне, Ислам дінінің осы екі қағидасы көзқарас, өмір сүру және іс-әрекеттеріміздің тәртібін қамтамасыз ететін әдеміліктер тізбегін қалыптастырады. Ислам – сана-сезім, сөз және ізгі іс-әрекет арқылы а әдемілікпен әшекейлеп, кәмілдікке жеткізіп, қараңғылықтан нұрға шығарады.
Алла Тағала қасиетті кәламы Құран Кәрімде а Жаратушы Иенің алдында – өзінің адамгершілігімен, қайырымдылығымен, адалдығымен және әділеттігімен ардақты екенін айтқан. Имани құндылықтар – әр адамды бауырым деп сүюге баулитын асыл арқау, ел мен жерді ынтымаққа шақыратын ізгі қасиеттер. Ибн Омар (р.а.) жеткізген хадисте: «Алла елшісі (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Мұсылман – мұсылманның бауыры. Нағыз мұсылман бауырына озбырлық жасамайды, оны сатпайды. Кімде-кім мұсылман бауырының қажетіне жараса, Алла Тағала да оның қажетін өтейді. Кімде-кім мұсылман бауырының қайғы-мұңын сейілтсе, Алла Тағала оны қиямет-қайымның бір қайғысынан құтқарады. Сондай-ақ, кімде-кім мұсылманның айыбын жасырса, Алла Тағала да қиямет күні оның айыбын жасырады», – деп айтты», – делінген.
Ислам – рухани құндылықтар негізі Ұлттың ғасырлар бойы қалыптасқан рухани құндылықтары дін қағидаларымен үндесіп жатыр. Дін дегеніміз тек сенім жүйесі емес, ол – өмір сүру мәнері, қарым-қатынас әдебі, моральдық нормалар жиынтығы, жақсы мен жаманды, адал мен арамды ажыратушы рухани қағидалар жүйесі. Сондықтан, дін мәселесі – руханият мәселесі. Қазіргі уақытта дінге тек қағидалар, қатаң талаптар жүйесі деп қана қарайтын түсінік қалыптасты. Бұл дұрыс емес. Дінді руханият негізі ретінде қарап, оның жасампаз құндылықтарын, рухани әлеуетін басты назарға алғанымыз жөн. Ұлтымыздың ұлы тұлғалары Исламның осындай асыл құндылықтарынан нәр алып, әлемдік өркениетке өлшеусіз үлес қосқан болатын. Әсіресе, соңғы жүзжылдықтар қазақ ғылымы мен мәдениетін қарыштап дамытты. Ал тәуелсіздіктен кейінгі кезең өркениетті дамуға даңғыл жол ашты. Бұл жетістіктер ұлт дүниетанымында орныққан рухани құндылықтар кешенімен сабақтасып, бүгінгі біздің дәстүрлі руханиятымызды қалыптастырды.
«Мүмін болсаң, әуелі иманды бол»
Адам құндылықтардың ең жоғары дәрежесіне таза жүрек арқылы жетеді. Пайғамбарымыз (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) бір хадисінде: «Адамның денесінде бір бөлшек ет бар, егер ол ет таза, жақсы болса, ол адамның амалдары да жақсы, егер ол ет лас болса, оның амалдары да жаман болады. Ол – жүрек», – деген екен. Демек, адам имандылық арқылы рухани адамгершілік қасиеттерін ашады.
Мемлекеттің әлеуметтік, саяси, экономикалық тұрғыдан қуатты болуы сол елдің имани айнасына байланысты. Қазір біз мешіттерде уағыз айтқанда, әсіресе жастарға «Әрбір иманды адам имам болып кетуі міндет емес» деген ұстанымды жиі ескертіп отырамыз. Иманды мұғалім ізгі ұрпақ тәрбиелесе, иманды дәрігер науқасқа мейірімділік танытып, сырқатын емдесе, иманды басшы халыққа қалтқысыз қызмет етсе, иманды құрылысшы өз ісіне адал болса, міне, сол кезде ғана адамгершілік сапасы биік ұрпақ қалыптастырар едік. Өмірін дінмен байланыстыра білген ата-бабаларымыз әрбір адамды имандылыққа, ізгілікке, жоғары адамгершілік қасиеттерге жетелейтін өшпес өнеге қалдыра білді. Хәкім Абай әрбір адамның қадір-қасиетін, өмірде алатын орнын ішкі жан-дүниесінің тазалығымен өлшейді. Кемеңгер ақын атамыз
